12 Olimpos tanrısı hangileridir? Bu tanrıların Roma mitolojisindeki isimleri nelerdir? Anne babaları kimdir? Her birinin tanrısal özellikleri ve sembolleri nelerdir?
Yunan mitolojisine şekil veren ve ana hatlarının oluşmasını sağlayan birçok tanrı ve tanrıça vardır. Bazı tanrılar tanrı ve titan birleşmesinden oluşurken, bazıları ise bir tanrı ile insanın birleşmesinden oluşmuştur.
Zeus’un babası Kronos’tan annesi Rhea’nın yardımıyla kurtulmasının ardından kardeşleri, kendi ve diğer tanrı - tanrıçaların çocuklarından bazıları ise Tanrıların Evi olarak bilinen Olimpos’ta yaşamışlardır. Olimpos’un 12 Tanrısı olarak adlandırılan bu tanrı ve tanrıçalar Yunan mitolojisinin en güçlü tanrılarındandır. Zeus ve Poseidon ile birlikte dünyayı bölüşüp yer altını kendisine alan Hades bu sebeple Olimpos’ta değil yer altında yaşardı.
Tabii bu durum Roma için de çok farklı değil. Roma, Helen topraklarını ele geçirdikten sonra tanrıları ve tanrıçaları da almış ve sadece isimlerini değiştirerek kullanmışlardır.
Bu tanrı ve tanrıçalar Olimpos’ta yaşarken onlara hizmet eden ve onlara tanrısal içkileri olan ambrosia denen nektarı sunan Hebe, eğlendiren Musalar ve Kharitlerin de onlarla olduğunu belirtelim. Ayrıca kapıları açıp kapatan Horalar, Zeus’un adalet danışmanı Themis, insanların kaderini belirleyen Moiralar (Klotho, Lakheis, Atropos) da Olympos’ta yaşardı.
Bu yazımızda Olimpos’un 12 Büyük Tanrısı’nı ve Roma mitolojisindeki karşılıklarına değineceğiz. Aynı zamanda anne-babaları kimdir, simgeleri nelerdir bunlardan da kısaca bahsedeceğiz.
Olimposlu 12 Tanrı ve Tanrıça
12 Olimposlu Tanrı ve Tanrıça
1. Zeus
Zeus - Antalya Müzesi
Tanrıların Kralı olarak adlandırılan Zeus, babası Kronos’u yenip ortadan kaldırdıktan sonra kardeşlerini de kurtarmış ve kainatta bu tanrıların egemenliğinin başlamasını sağlamıştır. Tanrılar arasında en güçlü olan olarak kabul edilen Zeus, çapkınlıklarıyla da ün salmıştır. Roma mitolojisinde Jüpiter olarak geçer. Sembolleri ise taht, şimşek ve kartaldır.
2. Poseidon
Aşk Çeşmesi, Roma
Zeus, Kronos’u yendikten sonra kardeşlerini de kurtarmış ve bunlardan Poseidon denizlerin tanrısı olmuştur. Denizler Poseidon’un egemenliğindedir ve aynı zamanda depremin de tanrısı olarak bilinir. Roma mitolojisinde Neptün olarak adlandırılan Poseidon’un sembolleri trident (üç uçlu yaba), deniz ve attır.
3. Hera
Kronos’un çocuklarında ve Zeus’un kardeşi olan Hera, aile ve evliliğin tanrıçasıdır. Zeus’un da eşi olan Hera mitolojik hikayelerde Zeus’un diğer ilişkilerinden olan çocuklarına karşı öfke ve kıskançlıklarıyla konu olur. Herakles bunların arasında en bilinenlerden birisidir. Zeus’un ilk eşi olarak bahsedilse de bazı kaynaklarda son eşi olduğu da söylenir. Roma mitolojisinde Juno olarak adlandırılır. İnek gözlü olarak da adlandırılan Hera’nın sembolerinden bazıları ise inek, tavuskuşu, nar, taçtır.
4. Demeter
Demeter ve simgesi başak. M.Ö. 330 - 290 yıllarına ait gümüş sikke. Matera, İtalya
Kronos ve Rhea’nın çocuklarından Zeus’un kurtardığı kardeşi güzel saçlı Demeter hasat, bereket tanrıçası olarak bilinir. Roma mitolojisinde Ceres olarak anılan tanrıçanın sembolü ise buğday başağıdır. Zeus ile Demeter’in beraberliğinden olan kızları Persephone’nin Hades tarafından yer altı dünyasına kaçırılması ve akabinde gelişen olaylar Demeter’in konu edildiği en bilinen mitostur.
5. Athena
Babası Zeus, annesi ise akıl ve bilgelik anlamına gelen Okeanos’un kızı Metis olan Athena’nın doğumu normal doğumlara nazaran daha farklıdır. Akıl, bilgelik ve savaş tanrıçası olarak bilinen Athena babası Zeus’un kafasından doğar. Hatta silahlı bir savaşçı olarak elinde kargısı ile doğduğu söylenir. Poseidon ile girdiği bir yarışmada zeytin ağacını yaratan Athena, Medusa’yı da lanetleyen tanrıçadır. Roma mitolojisinde Minerva olarak anılan tanrıçanın en önemli sembolleri baykuş, kalkan ve Medusa başıdır.
6. Apollon
Apollon, Antalya Müzesi
İkiz tanrılardan olan Apollon, Zeus ve titan Leto’nun oğlu ve Güneşin, ışığın, biliciliğin tanrısıdır. Aynı zamanda müzik ve sanatın da tanrısı olan Apollon mitolojide özellikle bilicilik mevzusunun geçtiği her yerde karşımıza çıkar. Anadolulu olarak bilinen tanrılardan birisi olan Apollon’dan özellikle Likya bölgesi ile beraber çok bahsedilir. Antik Çağın en önemli iki bilicilik merkezinden birisi olan da Didim Apollon Tapınağı’dır. Mitolojide adı en çok geçen tanrılardan birisi olan Apollon, Roma’da Apollo adıyla bilinir. Sembolleri ise güneş, yılan ve lirdir.
7. Artemis
Efes Artemis'i, Selçuk Müzesi
Apollon’un ikiz kardeşi olan Artemis, Anadolu’nun köklerinde yer alan Ana Tanrıça kültünün devamı olarak da bilinir. Ana Tanrıça, Artemis ve Meryem Ana üçlüsü özellikle Efes’te birbirinin devamı niteliğindedir. Antik Çağın yedi harikasından birisi olan Efes Artemis Tapınağı olduğunu da hatırlatmış olalım. Kardeşi Apollon ile beraber Troya Savaşı’nda Troyalıların yanında saf tutan Artemis, Roma mitolojisinde Diana olarak bilinir. Ay ve av tanrıçası olan Artemis’in en bilinen sembolleri ise geyik ve yaydır.
8. Ares
Troya Savaşı'nda Athena Ares'i yaralıyor. Jacques-Louis David (1748–1825)
Zeus ve Hera’nın çocuğu olan Ares savaş tanrısıdır. Yunan mitolojisinde çok sevilen bir tanrıça olmasa da Roma’da oldukça önemli bir tanrı olmuştur. Roma mitolojisinde Mars olarak adlandırılan tanrı, Afrodit ile olan yasak aşkının Hephaistos tarafından orataya çıkarılmasıyla da bilinir. Olimposlu diğer tanrıların bile savaşçı tutumundan dolayı çok hoşlanmadığı Ares’in sembolleri ise kalkan, domuz ve mızraktır.
9. Afrodit
Afrodit'in Doğumu, Side Müzesi
Güzelliğin ve aşkın tanrıçası Afrodit’in doğumu diğer tanrılardan oldukça farklıdır. Kronos’un babası olan Uranos’un hayalarını Gaia’nın verdiği tırpanla keser ve denize atar. Bunun sonucu denizde çıkan beyaz köpüklerden Kıbrıs kıyılarında Afrodit doğar. Oklarıyla herkesi birbirine aşık eden tanrı Eros’un da annesidir kimi kaynaklara göre. Roma’nın Venüs’ü olarak bilinen bu güzeller güzeli tanrıçanın sembolleri arasında gül, ayna ve güvercini sıklıkla görebilirsiniz.
10. Hephaistos
Hephaistos, eşi Afrodit ile Ares'i ağı ile yakalıyor. (Kaynak: collections.louvre.frenark53355cl010063935)
Zeus ile Hera’nın bir diğer oğlu olan Hephaistos’un, sadece Hera tarafından kendiliğinden doğurulduğu da söylenir. Buna sebep olarak ise Zeus’un Athena’yı başından kendisi doğurmasını kıskanması gösterilir. Olimpos’un topal ve çirkin tanrısı olarak bilinen hor görülse de her türlü madeni işlemesiyle herkesi kıskandıracak güzellik ve işçilikte eşyalar yapar. Demir ustası olan bu zanaat tanrısı, birçok tanrı, tanrıça ve kahraman için silah ve zırh yapmıştır. Olimpos’taki zıtlığın en çarpıcı örneklerinden birisi de güzeller güzeli Afrodit ile topal ve çirkin olan bu tanrının evlenmesidir. Romalıların Vulcan olarak adlandırdığı Hephaistos’un sembolleri ise çekiç ve yanardağdır.
11. Hermes
Hermes, soldaki Antalya Müzesi, sağdaki Side Müzesi
Gezginlerin yoldaşı, tüccarların dostu, hırsızların kralı ve Zeus’un habercisi Hermes, Zeus ve Maia’nın oğludur. Başrolde olduğu mitolojik hikayeler pek yoktur ama yardımcı oyuncu olarak birçok hikayede adını duyabilirsiniz. Roma’nın Mercury olarak adlandırdığı Hermes tanrıların en hızlısıdır. Kendisinin hızlı bir şekilde uçmasını da sağlayan kanatlı sandaletler ve kaplumbağa en önemli sembolleridir. Hız ve kaplumbağanın bir arada olması da ayrı bir tezat denebilir.
12. Hestia
Hestia Kutsal Ateşi dağıtıyor. Ressam: Alessandro Marchesini
Ocağın, ailenin tanrıçası olan Hestia, Kronos ve Rhea’nın ilk kızı ve Zeus’un kardeşlerinden birisidir. Hayatı boyunca evlenmeyen ve Zeus’tan da bunun sözünü alan Hestia, açıkçası çok medyatik bir tanrıça değil ama her evde mutlaka kendisinin adı geçer, tapınılırdı. Ocak ve ailenin toplumun temeli olduğunu düşünecek olursak her yerde olması gayet doğal. Olimposlu tanrılardan biri olmasına rağmen, bu kargaşa ortamında çok yaşamak istemez; bir süre sonra oradan ayrılır ve yerine de Dionysos’un geçtiği söylenir. Roma’da Vesta olarak adlandırılan tanrıçanın sembolleri ise ateş ve evdir.
Hestia’nın Yerine Dionysos
Dionysos, Antalya Müzesi
Yunan mitolojisinin ve dolayısıyla Olimpos’un yabancı tanrısı olan Dionysos’un babası Zeus annesi ise Kadmos’un kızı Semele’dir. Bir ölümlü olan Semele’nin Zeus tarafından yıldırımla öldürülmesiyle Dionysos karnından alınır ve Zeus’un baldırına yerleştirilir ve orada doğar. Zeus doğal olarak çocuğunu kurtarmış olur. Şarap ve eğlence tanrısı olan Dionysos, Hestia’nın ardından Olimpos’ta yaşamaya başladığı söylenir. İnanç anlamında oldukça farklı bir durum ortaya çıkaran Dionysos’a ait olan tapınakları genelde tiyatroların yakınında olduğunu görebilirsiniz. Roma’da Bacchua olan adlandırlan tanrının sembolleri üzüm ve egzotik hayvanlardır.
