Yunan Mitolojisinde Eros ve Psykhe kimdir? Eros Psykhe'ye nasıl aşık olur? Psykhe'nin bu aşkta kesinlikle yapmaması gereken şey nedir? Aşk ve Ruh yani Eros ve Psykhe...
Afrodit’in oğlu, aşkın tanrısı, aşk oklarının üstadı Eros ile kralın üç kızı arasında en güzeli olan Psykhe’nin hikayesidir anlatacağımız…
Var edici tanrılardan birisi olan Eros, aşk tanrısı olduğu için defalarca şairlere, yazarlara ve heykeltıraşlara ilham kaynağı olmuştur. Sonradan en genç tanrı olarak kabul edilen Eros, kanatları ve okları ile insanlar ile tanrılar arasında adeta bir aracı gibi görülmüş ve özellikle Roma mitolojisinde çok ön planda tutulmuştur.
Eros Lahdi - Side Müzesi
Annesi Afrodit gibi dünyaya güzellik ve neşe getiren, aşk ateşi ile herkesin gönlünü tutuşturan Eros, kanatları ile dünyanın bir ucundan bir ucuna hep uçar ve geçtiği yerlerde birbirinden güzel çiçek kokularını bırakırmış. Elindeki oklarla insanları birbirine bağlar, aşık edermiş. Dünyanın tüm güzelliklerini görmelerini sağlarmış. İçlerinde uçuşan kelebeklerin, alev alev yanan arzuların ve vazgeçilmez birlikteliğin kaynağı olurmuş hep onun attığı oklar. Ama herkesi birbirine aşık eden bu tanrı da sonunda aşık olmuş. Aşık olduğu kız ise Psykhe’dir.
Psykhe, üstte de belirttiğimiz gibi kralın üç kızından bir tanesidir ve efsanevi bir güzelliği vardır. Hatta bu güzelliğinden dolayı birçok kişi onu Afrodit ile karşılaştırır hatta Afrodit’ten daha güzel olduğunu söylerlermiş. Kimisi ise onu Afrodit’in ruhunun bu bedende olduğunu düşünerek neredeyse ona tapınırlarmış. (Psykhe’nin kelime anlamının “Ruh” olduğunu eklemekte fayda var.)
Tabii ki bir tanrıça için, bir ölümlü ile aynı seviyede tutulmak hiç kabullenilecek bir durum değildir. Afrodit de kabul etmemiştir bu durumu haliyle. Psykhe’nin böylesine şımartılması ve kendisinin ikinci plana atılması çok rahatsız eder onu. Hemen oğlu Eros’u çağırır. Psykhe’nin cezalandırılması gereklidir çünkü. Oğlu Eros’tan, Psykhe’nin dünyanın en çirkin erkeğine aşık olması için gerekeni yapmasını söyler. Tabii ki Eros bunu hemen kabul eder ve dünyaya doğru uçar. Yapacağı tek şey aşk oklarını Psykhe’ye ve dünyanın en çirkin erkeğine atmaktır.
Afrodit ve Bebek Eros - Antalya Müzesi
Yanına doğru uçar, yayını gerer, oku kalbine atacaktır. Fakat birdenbire Eros, kendi içinde kelebeklerin uçuştuğunu, vücudunun her tarafını ateş bastığını, gönlünün arzu ile dolduğunu hisseder. Daha önce hiç tatmadığı bir duygudur bu. Başkasına aşık etmesi gereken kişiye şimdi kendisi aşık olmuştur. Kimseye bakmaması ile böbürlenen ve çok gururlu olan bu kızı, kolundan tuttuğu gibi uçurur ve büyülü orman içinde çok ıssız bir yerde olan büyülü saraya götürür. Hava kararınca, hiç kimse görmeden bu saraya gelir Eros. Karanlıktan dolayı Psykhe de görmez onu. Fakat görmeden, sadece sesini duyarak ve varlığını hissederek vermiştir bu erkeğe gönlünü. Kimselere bakmayan bu güzel kız, yüzünü dahi görmeden birisine sevdalanmıştır.
Eros Lahdi - Side Müzesi
Günler bu şekilde gelip geçer. Her gece Eros, kimseye görünmeden büyülü saraya gelir ve burada sevdiği kadın ile beraber olur. Psykhe ise çok mutludur ama eksik olan bir şey vardır. Sarayda kendisini mutlu edebilecek her şey varken Psykhe’nin tek arzusu, kendisini deliler gibi seven bu delikanlının yüzünü görmektir. Fakat Eros her seferinde gece karanlığında gelmektedir. Sarayda ateş, mum, kandil yakmayı yasaklamıştır. Çünkü Psykhe, bir tanrı ile beraber olduğunu görmemeli, bilmemelidir. Psykhe ısrar etse de Eros her seferinde kendisine; “Beni görmeyi hiç düşünme, kim olduğum önemli değil, aşkımızın sırrını sen dahil kimse öğrenmesin, sadece anı yaşa ve birlikte nasıl huzurlu olduğumuzu hisset, beni hep böyle sev, gizli olan bazı şeyleri öğrenip de elindeki mutluluğu kaybetme.” diye cevap veriyordu. Çünkü Eros dışında birisi, bir tanrı ile bir ölümlünün böylesi aşkını öğrenirse sonuçları çok kötü olacaktı. O yüzden bu aşk hayat boyu gizli ve gizemli kalmalıydı.
Eros ve Psykhe - Louvre Müzesi
Psykhe de böyle yapar. Körü körüne aşıktır çünkü ona. Aşkları böyle sürüp gider. Psykhe çok ama çok mutludur. Fakat fesat her yerde olduğu gibi burada da vardır. Psykhe’nin kardeşlerinden bir tanesi, onun bu mutluluğunu kıskanır ve maalesef mutluluklarına gölge düşürücü kelimeler ağzından dökülmeye başlar bu kız kardeşin. Sarayda ışık olmamasının sebebini, Eros’un dünyanın en çirkin, en vahşi adamı olmasına bağlar. “Eğer böyle olmasaydı, ıssız bir ormanda tek başına yaşamaz ve yüzünü sana mutlaka gösterirdi.” diye aklına girer Psykhe’nin. Psykhe, sarayda gece vakti ışığın yasak olmasını söylenmesine rağmen kız kardeşi şeytani planını açıklar kendisine: “Bir mum yak o gelmeden, üstüne bir vazo koy ki ışık görünmesin. Gece geldiğinde ve o uyuduğunda vazoyu kaldır ve onun iğrenç suratını gör. Haklı olduğumu anlayacaksın.”
Psykhe yapar kardeşinin dediklerini. Gecenin bir vakti Eros gelir ve zamanı geldiğinde sevdiğinin yanında uykuya dalar. Kız, sessiz bir şekilde kalkar ve titreyen elleri ile vazoyu kaldırır. Çok çirkin birisini görmek korkusuyla elindeki mum ile yavaşça eğilir Eros’un üstüne doğru. Fakat çirkin birisini görmeyi düşünürken, tam tersi inanılmaz bir masumiyet, müthiş yakışıklı ve tanrısal bir ifade ile karşılaşır Psykhe. Korkularının yerini rahatlama alır ve Psykhe, Eros’un alnına doğru eğilir onu öpmek için.
Denis, Maurice (Kaynak: www.hermitagemuseum.org/wps/portal/hermitage/digital-collection/01.+paintings/28201)
O sırada mumdan bir damla Eros’un omuzuna damlar ve onu yakar. Birdenbire acıyla fırlar Eros yatağından. Sevgilisinin ona böyle bir oyun oynadığını anlayınca bir anda uçar gider saraydan. Büyülü saray ise Eros gittikten sonra bozulmaya başlar. İşte Psykhe, gizli ve gizemli şeyleri öğrenmek için elindeki mutluluktan olur. Aynen Eros’un dediği gibi…
O kadar pişmandır ki Psykhe… Dünyadaki en sevdiği kişi yoktur artık. Yollara düşer onu bulmak için, arar durur her yerini yeryüzünün. Ama yoktur Eros. Yalvarır yakarır tanrılara onu geri göndermeleri için ama Eros gelmeyecektir. En sonunda bitkin bir halde bir karar verir. Gururunu ayaklar altına alacak ve annesi olan Afrodit’e soracaktır yerini söylemesi için. Fakat Afrodit, yardımcı olmak yerine kızı köle olarak çalıştırmaya başlar. Psykhe ise bir gün yerini öğrenebileceği ümidiyle Afrodit’in her söylediğine boyun eğer ve tek kelime etmeden her söyleneni yapar. Sevdiğine kavuşmak için her türlü eziyete zorluğa razıdır.
Psykhe Afrodit'e yalvarıyor. Perino del Vaga (Kaynak: www.britishmuseum.org/collection/object/P_1954-0305-18)
Günlerden bir gün yanan omuzu iyileşen Eros, sevdiği kadının bu haline daha fazla dayanamaz ve doğruca Olimpos’a gidip Zeus’a yalvarır. Ayaklarına kapanır ve Psykhe’nin kurtarılması ve kendisinin eşi olmasını söyler. Zeus, Eros’un bu dileğini kabul eder ve Hermes’e kızı alıp getirmesini söyler. Psykhe, Hermes ile birlikte tanrılar katına, Olimpos’a getirilir. Burada en sevdiği erkeği görür ve gözyaşları içinde ona sarılır. Bir daha hiçbir sözünden dışarı çıkmayacağına dair yeminler eder. Zeus’un da desteği ile evlenirler ve sonsuza kadar mutlu yaşarlar.
Şimdi anladınız mı aşkın gözü neden kördür…
