Herakles'in (Herkül) kimdir? Herakles'in doğumu ve çocukluğunda yaşananlar nelerdir? Herakles'in 12 görevi neledir? Herakles nasıl öldü? Herakles'in (Herkül) Hikayesi...
Herakles ya da bizde bilinen ismi ile Herkül, Yunan mitolojisine göre tanrısal bir güce sahip ve bilinen en güçlü insanlardan birisidir. Gücün, kuvvetin ve dayanıklılığın vücut bulmuş hali olan Herakles, tehlikeli ya da sıkıntılı durumda olan insanları kurtarmasıyla da bilinir.
Yorgun Herakles - Antalya Müzesi
Zeus’un çapkınlıklarının meyvelerinden birisi olan Herakles, mitolojinin de en bilinen ve meşhur karakterlerinden birisidir. Zaten Herakles ile alaklı filmler ve dizilerden bunu anlamak çok da zor değil. Hatta bir ara ülkemizde de yayınlanan Herkül ve Amazon Savaşçısı olan Zeyna adında iki dizi vardı.
Herakles’in günümüz dünyasındaki popülerliği bir tarafta dursun. Biz gelelim Herakles’i bu kadar ünlü yapan olaylar zincirine.
Mitolojinin en popüler ve bilinen karakterlerinden birisi olan güçlü fakat biraz saf olarak adlandırılan annesi ölümlü, babası ise Zeus olan kişidir. Yunan mitolojisinde Herakles olarak bilinirken Roma’da ise Hercule olarak adlandırılan bu büyük savaşçıyı biz de Herkül olarak adlandırıyoruz.
Herakles - Side Müzesi
En başta da bahsettiğimiz gibi çapkınlıklarıyla da bilinen Tanrılar Tanrısı Zeus’un oğludur. Gücün ve kuvvetin sembolüdür. Zeus da zaten bu sebeple böyle bir insan yaratma isteği duyar. İnsanlara yardımcı olacak ve böylece tanrıları da rahatlatacak güçlü bir varlık ister ve bunun için yapması gerekene karar verir.
Herakles'in Doğumu ve Çocukluğu
Zeus, Olympos Dağında aşağıya Thebai şehrine gider. Orada güzel, çekici bir kadın olan Alkmene ile beraber olmak ister. Bu sırada güzeller güzeli Alkmene’nin kocası Amphitryon seferdedir. Zeus da Amphitryon kılığına girerek saraya gider. Herkes krallarını coşkuyla karşılar ve tabii Alkmene de. Kocasının savaştan döndüğünü sanan Alkmene ise seviçle Amphitryon kılığında olan Zeus’u karşılar. Beraber olurlar. Zeus amacına ulaşır ve Alkmene artık hamiledir. Doğacak olan çocuk ise kahraman Herakles’tir. Tabii bu süreçte eşinden de hamile olan Alkmene, Zeus’un isteğiyle ikiz doğuracak ve ikinci defa doğum sancısı çekmeyecektir.
Herakles ve Girit Boğası
Herakles daha doğmadan düşmanları da kendisi için planlar yapmaya başlamıştır bile. En büyük düşmanlarından birisi de Zeus’un eşi Hera’dır. Oldukça kıskanç olan Hera, Zeus’un çapkınlıklarına çok öfkelenir ve Herakles’in doğacağı haberini aldığında planlarını yapmaya başlar.
Büyük savaşçı Perseus soyundan gelen Herakles’in tahta çıkmasını istemez ve bunu engellemek için Zeus’a yemin ettirir: “Perseus’un soyundan gelen ilk çocuk kral olup insanlara hükmedecektir.” Zeus bunu kabul eder ama Hera’nın planlarından habersizdir. Hera hemen Perseus soyundan olan Sthenelos’u bulur. O da hamiledir. Ebe tanrıça olan Eileithyia’yı bulup Sthenelos’un erken doğum yapmasını sağlar ve böylece doğan Eurystheus da Tiryns’in kralı olur.
Bebek Herakles İki Büyük Yılanı Boğuyor
Bebek Herakles yılanı eliyle boğuyor
Herakles’in taht hakkını sinsi bir olanla ortadan kaldıran Hera, bununla yetinmez ve doğumdan sonra bebek Herakles’i de öldürmek ister. Hera iki yılanı Herakles’i öldürmesi için gönderir. İkizi İphikles ile beşikte uyurlar iken yılanlar gelir. İphikles görünce korkar ağlamaya başlar ama Herakles bebek de olsa çok güçlüdür. Tanrısal bir kuvveti vardır ve hemen oracıkta iki koca yılanı boğazlarından sıkarak boğar. Bu olay kahinlere anlatıldığında Herakles’in tanrısal güçlere sahip olduğunu ve insanların en güçlüsü olduğunu söylerler.
Herakles'in Hera'dan Süt Emmesi ve Samanyolu
Hera, bütün bunlardan sonra rahat durmaz ve Herakles’i yok etmek için fırsat kollar. Bundan korkan Alkmene ise bebek Herakles’i Thebai’de sarayından uzağa tarla ve ormanların bulunduğu yere bırakmıştır. Zeus da bu durumu bildiğinden Herakles’in beslenmesi için bir plan yapar. Athena’ya durumu anlatır. Athena bunun üzerine Hera’yı da yanına alıp yürüyüşe çıkar.
Athena onu bebek Herakles’in olduğu yere götürür. Bebeği gördüğünde şaşırmış ve üzülmüş gibi yapar ve Hera’dan bebeği emzirmesini ister. Hera, Herakles’i emzirmeye başladığında ise o kadar güçlü emer ki Hera büyük bir acı duyar. Can havliyle bebeği yere attığında göğsünden Herakles’in emdiği süt fışkırmaya başlar. O kadar uzağa gider ki gökyüzünde Samanyolu olarak bildiğimiz yıldızlar topluluğu oluşur.
Herakles Hera'dan süt emiyor.
Herakles’in Hera’dan süt emmesinin farklı bir veriyonu daha var. Zeus oğlunun bir tanrıça tarafından emzirilmesini ve dolayısıyla tanrısal bir güce kavuşmasını da istiyordu. Bu sebeple Hermes’e Herakles’i Olympos’a getirmesini söyler. Hermes söyleneni yapar ve Herakles’i getirir. Zeus çocuğunu emzirmek için uyumakta olan Hera’nın göğsüne yaklaştırır. Herakles doyana kadar emer fakat emmeyi bıraktıktan sonra bile çok kuvvetli emdiği için Hera’nın göğsünden süt akmaya devam eder. Hera’nın göğsünden hala akmakta olan süt Olympos’tan aşağı dökülürken Samanyolu’nu (Sütlü Yol, Milky Way) oluşturur yere düşenler ise beyaz zambakların ortaya çıkmasına sebep olur.
Herakles'in Gençlik Çağı
Herakles zamanla büyür. Birçok konuda eğitim alır. Apollon’un oğlu Linos’tan edebiyat öğrenirken, Eumolpos ona lir çalmayı öğretir. Eurytos ise ok ve yay kullanmayı, ata binmeyi öğretir ve Herakles büyük bir savaşçı olur.
Herakles bir süre sonra kendisini edebiyata tam olarak vermediği için hocası Linos’tan fırça yiyince çılgına döner ve Linos’u öldürür. Babası Amphitryon, bu cinayetten sonra oğlunun akıllanması için onu dağlara sürgüne gönderir. Dağlarda koşturan Herakles günden güne güçlenir. İlk büyük başarısını ise sürülere musallat olan büyük bir aslanı öldürmekle gerçekleştirir.
Thebaililerden vergi almak için gelen Orkhomenos Krallığının askerlerini öldürür. Bunu öğrenen Orkhomenos Kralı Erginos ordusuyla intikam için tekrar gelir. Herakles de Thebai ordusunun başında büyük kuvvetini kullanarak akarsuların yönünü değiştirip düşmanları boğar ve kalanları da öldürür. Bunun karşılığında Thebai kralı kızı Megara’yı Herakles’e verir. Evlenirler ve birçok tanrı Herakles’e hediyeler verir. Ardından üç çocukları olur.
Aradan uzun zaman geçer ve Hera, Herakles’in peşini bırakmaz. Birgün Herakles çocuklarıyla oynarken Hera onun cinnet geçirmesine sebep olur. Aklını kaybeden Herakles çocuklarını oklarıyla öldürür. Daha sonra aklı başına gelen Herkales çok üzülür ve bir süre sonra günahlarının bağışlanması için Delphi’ye gider. Bu kehanet merkezinde Tanrı Apollon günahlarının temizlenmesinin tek bir yolu olduğunu söyler. O da Eurystheus’tur. Bir zamanlar Hera’nın erken doğmasını sağlayarak Tiryns kralı olan Eurystheus. Herakles günahlarının temizlenmesi için bu kralın yanında on iki sene hizmet etmek zorundadır.
Bir süre sonra Eurystheus, Herakles’i kıskanmaya ve onun gücünden çekinmeye başlar. Tahtı için kendisini büyük bir rakip olarak görür. Dolayısıyla ona gerçekleştirmenin imkansız olduğu ve Herakles’in ölümüne sebep olacağını düşündüğü tehlikeli On İki Görev verir. Böylece Herakles’in birbirinden ilginç, korkunç canlılarla olan efsanevi mücadelesi de başlamış olur.
Herakles Lahdi - Antalya Müzesi
Herakles'in 12 Görevi
1. Nemea Aslanı
2. Lerne (Hydra) Ejderinin Öldürülmesi
3. Kyreneia Geyiği
4. Erymanthos Dağındaki Yaban Domuzunun Yakalanması
5. Augias’ın Ahırlarının Temizlenmesi
6. Stymphalos Kuşları
7. Girit Boğası
8. Diomedes’in Azgın Atlarının Ehlileştirilmesi
9. Amazon Kraliçesi Hippolyte’nin Sihirli Kemerinin Alınması
10. Geryoneus’un Sürülerinin Çalınması
11. Hesperidlerin Altın Elmaları
12. Kerberos’un Ölüler Dünyasından Çıkarılması
Herakles’in kendisine verilen 12 görevi başarıyla tamamlar. Günahlarından kurtulması için hizmet etmek zorunda kaldığı Eurystheus’un yanında kalmasına da gerek kalmamıştır. Thebai’ye döndükten sonra ilk iş eşi Megara’dan kurtulmak olur. Kensini arkadaşı İolaos’a vererek onun uğursuzluğundan kurtulduğunu düşünür.
Kendisine yeni bir eş bulmak ister ve yollara düşer. Yolculuğu boyunca dara düşmüş, haksızlığa uğramış kim varsa gücüyle onlara yardım etmekten geri kalmaz.
Herakles - Alanya Müzesi
Herakles ve Eurytos - Herakles'in Yeni Günahı
Herakles, Kral Eurytos'un hüküm sürdüğü topraklara geldiğinde aradığı eşi bulma şansına sahip olur. Oikhalia kralı Eurytos ok atmada çok maharetlidir. Kendisinden daha iyi ok atabilen birisi olmadığını da düşündüğü için kızı İola’yı kendisinden daha iyi ok atana vereceğini söyler. Herakles bunu öğrendiğinde hemen kendisiyle bir yarışmaya tutuşur ve tabii ki oku çok daha iyi kullanır. Kazanır ama kendisine vaat edilen mükafatı alamaz. Kral sözünde durmaz. Bu duruma çok öfkelenen Herakles çılgına döner ve o sırada yanlarına gelen Eurytos’un oğlu İphitos’u surlardan aşağı atarak öldürür.
Daha önceden çocuklarını öldürdükten sonra yaptığı gibi işlenmiş olduğu bu büyük günahtan kurtulmak ister ve yine Delphi Tapınağı’nın yolunu tutar. En başta tapınaktan istediği cevabı alamadığı için yine öfkelenip başka bir bilicilik merkezi kurmaya kalksa da Apollon buna müsade etmez. Herakles istediği cevabı alır. İşlediği cinayetin bağışlanması için köle olarak satılmalı ve üç sene boyunca bütün kazancını da Eurytos’a vermelidir.
Herakles ve Hydra
Herakles ve Omphale - Herakles'in Aşk Dolu Kölelik Yılları
Hermes, Herakles’i satmak amacıyla köle pazarına götürdüğünde Lidya’nın güçlü ve güzel kraliçesi olan Omphale onu görür ve satın alır. Herakles, Kraliçe Omphale’nin yanındayken kendisine verilen bütün emirleri yerine getirmeye başlar. Krallığı birçok beladan kurtaran Herakles’in yaptıkları karşısında Omphale ona aşık olur. Herakles de kendisine karşılıksız kalamaz ve aşık olur. Köle Herakles ve sahibi Kraliçe Omphale aşk yaşamaya başlar.
Herakles kendisini o kadar fazla kaptırır ki bu aşka neredeyse kim olduğunu, gücünü, kuvvetini unutma noktasına gelir. Herakles o kadar aşık olmuştur ki Omphale’nin dizinin dibinde yün eğirtmeye başlar. Nemea Aslanından postu, sopası ile korku saçan Herakles bir süreliğine bu günleri unutur. Ama uzun sürmez kim olduğunu hatırladığında, belki de kendisini kör eden aşk ateşi söndüğünde kölelikte kurtulmak ister. Omphale de onu kırmaz ve azad eder.
Herakles, Deianeira ve Nessos
Herakles Nessos'u öldürüp Deianeira'yı kurtarıyor - British Museum
Herakles, özgürlüğünü kazandıktan sonra yolculuklarına devam eder. Aetolia’ya geldiğinde Oineus adlı kralın hüküm sürdüğü bu topraklarda kızı Deianeira güzelliğiyle, ok atmasıyla, şar çalmasıyla oldukça ünlüdür. Herakles de böyle bir kızı gördükten sonra kayıtsız kalamaz ve evlenmek ister. Fakat Deianeira’yı isteyen başka birisi daha vardır: Irmak Tanrısı Akheloos. Her ne kadar Deianeira Herakles ile evlenmek istese de Akheloos buna razı olmaz. Bunun üzerine Herakles ile büyük bir mücadeleye girişecektir. Akheloos, Herakles’i korkutup yenebilmek için hemen bir boğa kılığına girer. Ama Herakles’in ömrü hep bu gibi canlılarla dövüşerek geçmiştir. Birbirlerine saldırdıklarında Herakles üstüne atılıp boynuzlarından birini kırar. Bunun üzerine kazanma şansı olmadığını anlayan Akheloos geri çekilir.
Herakles ve Deianeira evlenir ve yaşayacakları şahre doğru yola çıkarlar. Önlerine çıkan büyük bir nehirde insanların karşıya geçmesine yardımcı olan Nessos isminde bir kentaur vardır. Herakles eşi Deianeira’nın rahat bir şekilde karşıya geçmesi için Nessos’un üzerine bindirir. Herakles hiçbir şeyin farkında değildir ama bir kentaur olan Nessos, Herakles’in daha önceden kentaurlara yaptıklarını unutmamıştır.
İntikam için sırtında Deianeira ile kaçmaya başlar. Durumu fark eden Herakles en maharetli olduğu işlerden birisi olan okunu hazırlar ve bu zehirli okla Nessos’u vurur. Ölmeden önce intikamını eninde sonunda alabilmek için hemen aklından bir plan hazırlar. Deianeira’ya kendi kanının çok kıymetli ve sihirli olduğunu söyler. Eğer Herakles birgün Deianeira’yı aldatacak ya da ona karşı sevgisi bitecek olursa bu kanla ıslatılan bir gömleği ona giydirmesini söyler. Böylece Herakles tekrar Deianeira’ya aşık olacaktır. Ve Deianeira da buna inanır ve kanı alıp saklar.
Herakles'in Ölümü
British Museum
Herakles bir zamanlar kendisini aldatmış ve verdiği sözü tutmamış olan Eurytos’tan intikam almak ister. Bütün şehri yakıp yıkar ve çok sevdiği İole’yi de yanına alıp geri döner. Bu sırada eşi Deianeria özlem, merak ve sıkıntı içerisinde kendisini beklemektedir. Geri döndüğünde Zeus için kurban kesmeye karar verir. Hazırlık yapar ve Deianeria’dan gömlek ister. Deianeria ise İole’yi öğrenmiş ve çok öfkelenmiştir.
Çok sevdiği Herakles’i kaybetmek istemez. Aklına Kentaur Nessos’un ölmeden önce söyledikleri gelir ve oradan aldığı kanı gömleğe sürüp Herakles’e verir. Herakles’in tekrar kendisine aşık olacağını düşünür ama gerçeği anlaması uzun sürmez. Herakles gömleği giydikten sonra vücuduna işleyen Nessos’un kanı onu zehirlemiştir. Gömlek vücuduna yapışır. Dayanılmaz bir acı ve ızdırap vermeye başlar. Gömleği üzerinden bir türlü çıkaramaz. Yapıştığı için çektikçe etleri kopmaya başlar.
Herakles Tapınağı
Oita Dağının tepesinde elleriyle kökünden söktüğü ağaçlarla oluşturduğu odunları ateşe verir. Kendini de ateşe atar. Herakles acısını ancak bu şekilde dindirebileceğini düşünür. Ateşler içinde kül olmak üzereyken babası Zeus onun bu haline daha fazla dayanamaz. Zeus gönderdiği 4 atlı bir şar ile yanarak günahlarından temizlenen oğlunu kurtarır ve Olympos Dağına getirilmesini sağlar. Bundan sonra Olympos’ta tanrıların arasında yaşamaya başlar. Bir zamanlar en amansız düşmanı olan Hera bile onun bu kahramanlıklarından ötürü onu affeder ve kızı Hebe ile evlendirir.
