Kim hayır der ki, sıcak yaz günlerinde içimizi serinleten dondurmaya. Peki yediden yetmişe herkesin bayıldığı bu lezzet acaba hayatımıza ne zaman, nerede girdi? Dondurmanın tarihçesi, Maraş Dondurması ve Yaşar Pastanesi...
Eskiden vanilyalı ve çikolatalı olarak iki seçenek arasında kaldığımız, günümüzde ise limonlu, vişneli, muzlu, çilekli, kivili, ananaslı, hurmalı ve daha bir çok aromayla birleşip bizi şaşkına çeviren dondurma, yaz aylarının vazgeçilmez bir numaralı tatlısı.
Peki yediden yetmişe herkesin bayıldığı bu lezzet acaba hayatımıza ne zaman, nerede girdi?
Dondurmanın Tarihçesi
Kökeni Çin, Roma ya da Mısırlılar gibi görülse de aslında ilk dondurmanın Persler tarafından yapıldığı düşünülür.
İran’da Persler, dağların zirvelerinden karları toplayıp, bu karları süt, bal, kaymak, şurup, şerbet ve çeşitli baharatlarla harmanlayıp tekrar kara gömüyorlardı.
Haftalar sonrasında dondurma karışımını elde ediyorlardı. Yaz boyunca erimeden saklamak için “Yahçal” denilen soğuk hava odacıklarında bu karışımı tutuyorlar ve tüketiyorlardı. Bu yiyeceği, bugünkü dondurmanın aynısı olmasa da atası olarak kabul edebiliriz.
Büyük İskender’in seferleriyle Atina’ya taşınan bu karışıma yöresel meyveler de eklenir.
Romalılar nadir buldukları bu lezzeti sadece zenginlere ve asil ailelere sunarlar.
Orta Çağ boyunca bu soğuk tatlı unutulmuş gibi görünse de daha sonra 13. yüzyılda Marco Polo, Çin ziyareti sırasında keşfettiği bu tadı unutamaz ve aldığı tarifiyle yoluna devam eder. Böylece yeniden Venedik ve Kuzey İtalya’da halk arasında yayılmaya başlar.
Anadolu’daki hikayesine gelecek olursak yine dağlardan kışın yağan taze kar toplanır. Tahin, pekmez, şerbet ve şuruplarla harmanlanır. Yeni bir isimle “Karsambaç” olarak ortaya çıkar.
Farklı yörelere göre; “Bulmak, Karlamaç ve Kar Helvası” gibi isimlerde alır.
Bizim ülkemizdeki dondurmaların en güzeli ve en özeli hangisi diye soracak olursak; şüphesiz tek cevap Maraş dondurması olur.
Maraş Dondurması ve Hikayesi
Maraş dondurması, Ahir Dağı ve Maraş dondurma ustalarının bir mucizesidir. Bu mucizenin de bir hikayesi var tabi ki;
Maraşlı Osman Ağa, Osmanlı saraylarına ve asil konaklarına yabani orkide yani salep satarmış. Bir gün satış bittikten sonra artan salebi şeker ve süt karışımı olarak kara gömmüş. Daha sonra baktığında salebin kıvamındaki koyulaşma dikkatini çekmiş ve önce kendisi tatmış ardından bu farklı ve güzel lezzeti çevresine tattırmaya başlamış.
Karsambaç olarak bilinen bu lezzet kuşaklar sonra Maraş dondurması ismini almış.
Maraş dondurması, Ahir Dağı eteklerinde yetişen tertemiz kekik, keven, sümbül ve çiğdem gibi çiçeklerle beslenen keçilerin sütleri, yine Ahir Dağı’nda yetişen yabani orkide çiçeklerinin yumru köklerinden elde edilen salepin, dondurma ustalarının maharetli ellerinde enfes bir lezzete dönüşüyor. Karsambaç adı verilen tatlının farklı bir uzantısı olarak bizlere gelmiştir.
Yaşar Pastanesi ve Mado
Dondurma deyince akla Maraş geliyorsa, Maraş deyince de ilk akla gelen Yaşar Pastanesi. Yılların Yaşar Pastanesi ise günümüzün Mado’su.
Yaşar Pastanesi “Mado”nun dünya markası olma yolundaki mihenk taşıdır.
Kahramanmaraş Dondurması, 70’lerin sonuna kadar, teknik bilgi ve modern ekipmanlardan yoksun, küçük ölçekli işletmelerde geleneksel yöntemlerle, malzemelerin elle işlenmesiyle yapılıyordu.
1865 yılında Kahramanmaraş'da ilk buz fabrikası açılır. Bu dondurmanın saklanması için büyük avantaj olur. Bu sayede yaz kış dondurma yapılabilecek, dondurma tutkunları bu eşsiz lezzeti tatmak için yaz aylarını beklemek zorunda kalmayacaktır.
Küçük miktarlarda üretilen dondurmalar sokaklarda çocuklarla buluşurken, üretimin artmasıyla dükkan büyütülür ve kapasite artırılır.
Dükkana deep freze alındıktan sonra dondurma gece gündüz rahatlıkla muhafaza edilir.
Maraş dondurmasının dünyaya açılma yolunda ilk görücüye çıktığı Yaşar Pastanesi, 1980 yılında Maraş’ın en işlek caddelerinden Trabzon Caddesi’nde açılmıştır.
Yaşar Pastanesi, misafirlerine bu eşsiz lezzeti tattırırken aynı zamanda içeride sergilediği eserlerle Maraş’ın etnografik özelliklerini, kültürünü ve mutfağını tanıtmaya devam etmektedir.
Siz de mutlaka Kahramanmaraş'a gidin ve bu eşsiz lezzeti yerinde tadın. Türkiye'nin coğrafi işaretli ürünler listesinde yer alan Maraş Dondurması çok lezzetli. Yaz mevsiminin en beğenilen tatlısı dondurmadan vazgeçemiyorsak o halde herkese Afiyet Olsun.
